O 19 de maio de 1897 ao volver a París dunha viaxe a Italia escribe un dos irmáns Goncourt no seu Diario unha frase que calquera galego entendería moi ben: Italia acaba por producirnos nostalxia do ceo gris. A chuvia, ao volver, semella unha patria. Geas O´Geas, un celta do que, como é costume, don Álvaro Cunqueiro non da data de nacemento nin país de nacencia, coñecendo a morriña propia da súa tribo foi máis precavido. Cando viaxaba ao Sur enchía un fol de pel de cabra coa chuvia do seu país e cando camiñaba por terras enxoitas abría o fol e facía que a chuvia celta enchoupara o chan nunha legua arredor para despois seguir camiñando ollando as pucharcas que amolecían a súa morriña.
Non todas as nostalxias son de néboas, orballos e ceos agrisallados. Don Antonio Machado, no exilio de Colliure, preto da súa morte, tivo sentimentos achegados aos de Goncourt pero non era a chuvia a responsable senón a lembranza da luz mediterránea : Estos días azules y este sol de la infancia... Foron os seus últimos versos escritos nun pequeno papel que alguén recuperou da súa chaqueta cando morreu. Malia vivir en Aviñón e Montpellier, a nostalxia de Petrarca, como a de Machado, era a da luz do seu país. Cando chega ao cumio do Mont Ventoux, recoñece nos lonxes os Alpes, “xélidos e cubertos de neve” pero levado pola nostalxia, volve a mirada a Italia, e salouca por ese ceo “que se ve máis coa alma que cos ollos”.
Durante séculos, privados de país, a patria dos xudeus foi un libro. Dicían eles de si mesmos que non tiñan patria; tiñan pés. Onde fose que os levaran os pés, abondaba con abrir o seu libro e alí estaba a patria ancestral e portátil dos seus devanceiros. O ano que ven en Xerusalén era, non a morriña dunha terra que descoñecían, senón o degoiro de ver cumprida a profecía do seu libro. Abrir a Torá era como abrir o fol de Geas, mergullarse na luz de Petrarca e Machado, entrar no seu país. Ter un libro como patria portátil é cousa curiosa e debe ter algunha relación coa manchea de escritores de mérito que acolle o mundo xudeu.
É unha mágoa que a nostalxia na vellez pola mocidade pasada non teña polo de agora arranxo coñecido. Neste caso o algos (a dor) domina case sempre sobre o imposible nostos, (regreso).