Do cansazo

Ademais dos «cansazos temibles», Peter Handke tamén falaba no seu pequeño ensaio sobre o tema —Ensaio sobre o cansazo. Madrid: Alianza Editorial, 1992— dos bos e fermosos cansanzos, como o que afecta a un grupo de traballadores manuais despois de rematar a súa tarefa e que provoca entre eles unha alegría efémera e fraternal. Este cansanzo era o que gozabamos ás veces o grupo de amigos que alá polos anos setenta do pasado século iamos traballar como carrexóns ás vendimas no Ribeiro. Gardo aínda a imaxe dos sorrisos do Sergio e o Javier ao final dunha xornada de vendima, no patio da casa para a que traballaban en Beade: sucios, cansos e alegres, logo de pisar as uvas que carretaran e beber o mosto da propia cuba, comentando entre risas as chiscadelas, o falar retranqueiro e as beiras que gastaban as vendimotas con eles.

Tamén foron bos outros cansazos: os dos veráns da infancia en Maside e Alcabre, ou os que pasei exiliado, xunto a namorada, naquela fermosa cela da ría de Muros e Noia… e algúns máis houbo, pero esa agradábel e reparadora fatiga dos veráns xa fai moito que non me alcanza.

Case nunca foi para min un bo cansazo o da escritura. Nin cando escribín e escribo por encargo, a maioría das veces, nin cando o fixen e o fago animado pola miña condición de lector sen rumbo, de lector que non ten outro obxectivo vital que ler. Xa llo contei a alguén un día: «todas esas horas nas que escribo, sen ninguén, sen contigo, esta maldita obsesión de consumirme a soas comigo». Certo que algunha vez gocei e gozo do cansazo da escritura: cando escribo do que amo e escribo á lixeira, como sen querer, como un roce, leve.

Do tempo

Queixarse do tempo que fai xa ben sendo algo común no día a día. Moito me temo que unha boa parte dos humanos, polo menos os destas latitudes, xa só falamos do tempo que nos interesa a cada un de nós («bo tempo», se fai sol e podo ir á praia, ao monte ou a pasear ou viaxar; «mal tempo», se esta nubrado ou se chove e non podo facelo e deprímome), e ata os presentadores dos partes meteorolóxicos nos telexornais falan en boa parte para este tipo de clientela. E o mesmo pasa respecto a outros asuntos. Ao peor é que a onfaloscopia (contemplación do propio embigo) converteuse nunha epidemia. Cando me queixo das inclemencias do tempo, procuro lembrarme da contestación que lle deu unha vella ao filósofo e revolucionario ruso Alexander Herzen e que este conta nas súas memorias: «Si, fai mal tempo, pero mellor que faga mal tempo a que non faga ningún».

Con tino tamén escribiu sobre o tema, xa fai anos, o psicanalista Manuel Fernández Blanco (Las borrascas interiores y el anticiclón del deseo, La Voz de Galicia, 23/01/2014), que recoñecía a influencia do chamado «mal tempo» invernal no decaemento do ánimo ou nun maior retraemento, pero sen que iso supuxera, en xeral, que alguén enfermase só a consecuencia do clima, agás nos casos dos ventos permanentes e as temperaturas extremas, que semellan ter relación cunha maior íncidencia de suicidios e crimes. Apuntaba, ademais, que, curiosamente, o bo tempo de verán podía contribuir máis a desencadear unha patoloxía psíquica que o mal tempo naquelas persoas para os que este é un refuxio que o bo tempo desbarata. E remataba: «El único tiempo que se asocia a la alegría de vivir es el del deseo, porque el deseo es la salud: contra la angustia es el remedio más eficaz, mientras que la tristeza es un indicador de que hemos traicionado nuestro deseo. En realidad, de las únicas borrascas que nos debemos preocupar es de las interiores, ya que los nubarrones que pueden afectar a nuestro estado de ánimo son, sobre todo, los que flotan en nuestra cabeza». Ai, a ausencia de desexo… Lembro o que me dixo un amigo nunha temporada en que andaba baixo e tristeiro: «Alfonso, non estás deprimido, estás desocupado».

Do amor e da vida

Sentirás que a morte rolda cando a vida e o amor non che asalten, non che firan,

«El amor conduce a contarnos cuentos a nosotros mismos» (Félix Ovejero). Certo, pero xa que estamos condenados a contalos, procuremos que sexan leves: «Apareceu de súpeto e os seus pasos trouxéronme un son case esquecido: cando amor trota alegre e lixeiro».

O pesadelo dun eterno presente de ansia e cobiza sen desexo, de non ter nada e non legar nada a ninguén.

A vergonza de carecer de razóns para estar triste.

A vida é mentres, o principio e o final non contan.

Aínda que a ames, a vida non perdoa. Negarse a servir ao sufrimento e á desdita e levar con decoro as feridas.

Alfonso Mato