O ilustrado e liberal ferrolán don José Alonso López y Nobal (1763-1824) deixou escrito nas súas Consideraciones generales (1820) que unha cousa era ver e outra moi distinta mirar con coñecemento. Lembro a un veciño de Ribadavia, que consideraba as vellas murallas da vila como un estorbo, como quedou pampo diante da fachada do Obradoiro da catedral compostelá e só acertou a exclamar: «canto traballo hai aquí!».

Cando se trasladou a vivir a Xenebra, en 1962, o escritor e artista inglés John Berger (1926-2017) estaba interesado en aprender fotografía. O seu amigo, o cineasta suízo Alain Tanner, presentoulle ao fotógrafo Jean Mohr, que se ofreceu a ensinarlle. Conta Berger que perdeu axiña o interese: «Dinme conta de que cando tomas unha fotografía, deixas de mirar o que acabas de fotografar. Eu estaba máis interesado en mirar. Creo que me desfixen da cámara».

Rafael Sánchez Ferlosio (1927-2019), que prefería as viaxes devagar para fixarse ben en todo o que discorría diante dos seus ollos, falaba do «efecto turifel» (turifel con acento agudo, segundo a pronunciación parisina de Tour Eiffel), que consistía «en una especie de descrédito que va minando irremediablemente la autoridad de la presencia física de determinados ‘monumentos’ mundialmente famosos cuando esa presencia es, por así decirlo, desgastada por el precedente de una indiscretamente inmoderada anticipación de representaciones iconográficas». Hoxe, grazas ao labor de reprodución fotográfica de case todo o existente que levan a cabo os medios de comunicación, as administracións públicas coas campañas publicitarias e os usuarios das redes sociais, penso que xa só miramos a realidade a través das fotografías. Non lle falta razón a Arcadi Espada cando nun recen artigo en El Mundo escribiu: «El mundo es hoy una fotografía continua del mundo».

A poeta norteamericana Louise Glück (1943-2023) afirmou nunha entrevista: «Miramos o mundo unha soa vez, na infancia. O resto é memoria». Fai anos escribín un pequeno relato no que intentei desenvolver o que Glück di nunha soa frase. A poesía ten a veces o don da concisión, de plasmar nun verso o esencial. Pasoume tamén ao ler uns versos de Carlos Oroza que describen a sensación de estrañeza que sentín a primeira vez que mirei o océano no cabo Fisterra: «En el norte hay un mar que es más alto que el cielo».

Alfonso Mato