Pasou fugaz o verán e xa non son máis que recordos o ritmo das ondas na praia, a brisa quente da area, o brillo da prata no mar e os corpiños xeitosos, como cantaba na miña adolescencia o Andrés do Barro. Ás portas do inverno, o panorama está nubrado, moi nubrado. Chegan as chuvias da man dun tren de borrascas e, con elas, xa está en boca de todos o chamado mal tempo. Pode ser que nos pase como aos poetas estadounidenses, segundo contaba Sylvia Plath nunha anécdota dos seus Diarios que xa teño citado noutra ocasión: que en canto sentían chover, inundaban as revistas e as editoriais con poemas titulados «Chuvia». Non sei se os poetas de nós fan o mesmo, pero entre as xentes de a pé creo que somos moitos os que, ignorando o clima do país, maldicimos a chuvia repetidamente nas lerias máis tópicas e cotiáns (pasa tamén co frío ou a calor) e incluso cavilamos na posibilidade dun imposible tempo á carta. No meu caso ven de vello. Lembro que nos primeiros anos oitenta, logo de escoitar o “Red red wine” dos UB40, unha balada tristeira de desamor escrita por Neil Diamond da que o conxunto británico fixo unha versión a ritmo de reggae con moita máis graza e calidez, deume por escribir un manifesto en contra da morriña, a saudade, o frío, a chuvia, o vento do oeste, o pranto da gaita, o durme meu neno durme, o chascarraschás que demo de vella, o reuma e a mesa camilla de Ramón Piñeiro. Cousas da mocidade e do recreo que veu logo do sen vivir da Transición, un tempo culturalmente volátil no que te podías acoller a reivindicacións imposibles, ao estilo de «Zamora libertaria exige puerto de mar», ou cantar con rabia comanche o “Esto no es Hawai, nin falta que fai”, dos coruñeses de Radio Océano.
O certo e que o ceo azul ten moita mellor prensa que o mal tempo e acostuma asociarse a momentos felices, como naqueles últimos versos de Antonio Machado: «Estos días azules y este sol de la infancia». Non sei se abondan no mundo da cultura, tan dado a transgresións varias, as loanzas ás inclemencias meteorolóxicas. Habería que preguntarlle aos Observadores de Nubes, ese grupo de curiosos e amantes das nebulosidades que xa levan organizados desde 2012 varios congresos internacionais e interdisciplinarios en Sarria, na Granxa de Barreiros. Fernando Savater lembraba nun artigo de fai anos só dous poemas sobre o tema: un, en prosa insulsa, de Baudelaire, “O estranxeiro”, un diálogo entre dúas persoas anónimas que remata cunha declaración de amor ás marabillosas nubes; o segundo, “La desesperación”, atribuído a Espronceda, é unha apoloxía de todo tipo de excesos e resulta máis gracioso: o poeta comeza loando os «negros nubarrones» e o bramar dos horrísonos aquilóns e remata declarando o seu gusto polas amantes «tendidas en los lechos, / sin chales en los pechos / y flojo el cinturón», versos estes últimos que, segundo conta Savater no mesmo artigo, conseguían poñelo cachondo de neno. Semella que durante a ditadura clerical e mexeriqueira do franquismo, a literatura aínda era un excitante poderoso.
A chuvia torrencial, como tormenta ou mesmo diluvio, tamén ten protagonismo no mundo dos cantautores. Algúns dos máis vellos, que en Galicia non somos poucos (un cuarto da poboación por riba dos sesenta), deberon escoitar e mesmo cantar o “A cántaros” (1972), de Pablo Guerrero, unha canción que se converteu nun himno libertario e antifranquista e que anunciaba cambios da man dunha chuvia forte: «Hay que doler de la vida hasta creer que / tiene que llover a cántaros». Claro que dez anos antes, Bob Dylan xa anunciaba cun ton profético e de claras resonancias bíblicas, tan queridas polos escritores estadounidenses, o fin dun tempo ou de todos os tempos: «E será atroz e será atroz e será atroz / E será atroz a chuvia que caia». En fin… demasiado furor apocalíptico para o meu gusto. De ton máis amable e irónico son algunhas cancións de Brassens nas que a loanza das inclemencias meteorolóxicas está relacionada con encontros amorosos, como “O paraugas” ou “A tormenta”. Nesta última, relata a historia dun home que acolle na súa casa a unha veciña asustada pola tormenta e que se atopa soa a causa de que o seu marido, vendedor de pararraios, sae a traballar nos días de mal tempo. Logo duns abrazos cariñosos, o amor acaba facendo o resto e deciden citarse para a próximo borrasca. Desde entón, o home dedícase a albiscar os ceos e axexar as nubes, pero sen éxito. Para máis, o marido faise millonario coa venda de pararraios e remata levando a súa muller «a un imbécil país / donde si se oye llover será porque haga pis / algún niño del vecindario» (a cita é da tradución que fixo Javier Krahe da canción de Brassens). Xa se sabe que os momentos felices duran moi pouco, son inesperados e casuais e só existen como recordos do pasado.
Parece que por efecto do cambio climático os invernos son agora máis secos e cálidos, pero non se enganen, seguirán chegando as borrascas e con elas as precipitacións. Máis aínda, continuarán precipitándose os acontecementos, como a actual pandemia, e tomaremos decisións precipitadas que mesmo nos deixarán á beira do precipicio. Non pretendo ser profeta, pero asegúrolles que nos imos a mollar, uns máis que outros, en sentido literal e figurado. E cando cansemos de ver como o ceo engurra o cello e se volve sombrío, sempre poderemos acollernos ao que lle dixo unha vella campesiña ao filósofo ruso Alexandr Herzen cando se queixaba do mal tempo: «Bo, mellor que faga mal tempo a que non faga ningún». Ou á receita de Aute: descubrir que quedar na cama en agradábel e sensual compaña ven sendo como estar en Tahití (a falta de amante, un bo libro tamén pode cumprir, eh!). Teñan coidado dentro e fóra e Felices Festas.