Por Todos os Santos acostumo baixar a Ribadavia para participar coa pouca familia que me queda no ritual de visitar aos defuntos. Non son home relixioso, mais gusto ir de cando en vez ao cemiterio da vila para dedicarlle algo así como unha oración laica e calada aos que quixen e cos que tanto compartín e xa non están conmigo. Ademais, o cemiterio é agradable, quero dicir que non é dos novos e, aínda que está saturado e xa conta con algúns monumentos funerarios propios de novos ricos, conserva o feitío e o sabor dos de antano. Mesmo ten unha parte dedicada a cemiterio civil, onde está o cenotafio que ergueron en 1931 en honor de Cesáreo Rivera Abraldes, alcalde da vila durante o Sexenio Democrático (1868-1873), deputado a Cortes polo distrito de Ribadavia durante a Primeira República, membro destacado do Partido Republicano Federal e coautor da primeira guía turística de Galicia (Madrid, 1883).
Na fachada do cemiterio, no corpo central e nos laterais, lucen tres frases lapidarias: unha, mal restaurada, non se entende nada ben; outra fala diso que todos máis ou menos sabemos, que todo é ilusión menos a morte. A terceira, reza: «Eterno bien os espera o eterna infelicidad. Sed pues justos o temblad». A verdade é que esta última advertencia, tan ameazadora e tan propia do catolicismo máis integrista, pareceume do mesmo ton que as empregadas por Maximilien Robespierre na Asemblea Nacional durante a Revolución Francesa e que repasei fai unhas semanas lendo Tempos glaciares (Siruela, 2015), a última novela de Fred Vargas na que o revolucionario francés é protagonista a través dunha actual e suposta Asociación de estudo dos seus escritos. Unha das frases de Robespierre citadas na novela, pronunciada no discurso acusatorio que axudaría a condenar a Danton e a outros deputados á guillotina, é un bo exemplo do que foi o terror revolucionario que moitos anos despois tan ben imitarían e mesmo superarían os bolcheviques na URSS e que, desgraciadamente, aínda aniña nas ideoloxías políticas actuais en maior ou menor medida : «Digo que calquera que treme neste momento é culpable; pois a inocencia nunca teme a vixilancia pública». Un dos protagonistas da novela pregunta polo atractivo que tivo aquel home, chamado o Incorruptible, que exerceu o reino do terror desde o Comité Púbico de Saúde: «como o lívido e xélido Robespierre, carente de empatía e carisma, coa súa voz de falsete e o seu corpo sen vida, puido xerar tal adoración?». E non coñezo a resposta.
Un comeza no rego dos defuntos e pasa ao da revolución por asociación de ideas tiradas dunha novela policial… En fin, agardo que disculpen a digresión. Permitan unha proposición agora que entramos de cheo no outono, un tempo que invita ao recollemento: as novelas policiais da escritora francesa Fred Vargas (publicadas todas elas en España por Siruela), sobre todo as da serie que ten como protagonista ao comisario Adamsberg, ao comandante Danglard e a todos os membros da Brigada Criminal de París 13, son unha excelente compaña no luscofusco destes días de novembro. De vicio se lle poden engadir unhas castañas, asadas, cocidas ou mesmo «pilongas» se teñen bos dentes, e un tinto fresco e lixeiro como A Torna dos Pasás, que elabora o colleiteiro Luís Anxo Rodríguez Vázquez no Ribeiro con caíño tinto, caíño redondo, brancellao e ferrol. Que desfruten.
