Dez grabados de CONDE CORBAL sobre a bibliografía e a vida de Risco

1920: A fundación de Nós: primeiras verbas

E a ansia que hoxe sinte Galiza de vivir de novo, de voltar ó seu ser verdadeiro e inmorrente, a evidencia luminosa do mañán, o que nos fai sair. Temos unha fe cega, absoluta, inquebrantábel na vitalidade e no xenio da nosa raza, e mais na eficacia do noso esforzo pra levala o comprimento do seu fado glorioso. Hoxe chegou á vida na Nosa Terra, unha xeneración que se deprocatou do seu imperioso deber social de crearen para sempre a cultura galega.  Endexamais foi meirande a nosa actividade creadora. Primeiras verbas, Artículo de Risco que presentaba o primeiro número da Revista Nós. Ourense, 30 de outono de 1920, ano 1, nº1.

1923: Dedalus en Compostela: Risco e Joyce parolan en Santiago

Dixo Stephen Dédalus: mais eu, o único bendito que levo conmigo e o meu sangue celta. Namentras me non tiren o meu sangue celta, me non poderei arredar da cruz; no meu sangue esta a miña cruz, e namentras a miña vontade renega da cruz, o meu sangue vai cara a ela e cola dela como a seiva dun arbre decotado da forza da vida en primaveira; porque a nosa raza é tamén un arbre decotado, é tamén un cristo enclavado na cruz a deitar sangue, baixo das águias, a nosa raza e a viva imaxe de Cristo crucificado. <br>Seudofrases, da serie LERIA, publicada no diario GALICIA de Vigo a longo do ano 1923. Reeditada dentro da colección Trasalba por Galaxia en 1961, Vigo.

1928: O porco de pé

Na cidade rural e fidalga, había moito tempo que baixaran os señores da executoria e subiran os politicos e os empleados; agora baixaban os empleados e subian os tendeiros. Os fillos dos fidalgos apuntabánse nas inmensas hostes dos horteiras que papaban a vida enteira da terra aquela. E os donos das tendas e almacéns, xefes de aquiles exércitos da compravenda, da circulación e do creto, tiñan á seu mando a nobleza toda do tempo dos Pardos, dos Madrugas e dos Andrades. <br>O PORCO DE PE. Editorial Nós. A Coruña 1928. Reeditada na colección Trasalba de Galaxia no Nadal do 1972.

1929: Pelerinaxes. limiar da Crónica dunha viaxe a San Andrés de Teixido

Tan certo e que unha terra por pequena que pareza a tanto parvo como anda polo mundo estupidizado pola morfina pezoñenta do cosmopolitismo, engado dos mediocres, encerra en si todolos misterios do universo. E eiquí compre lembrar o que escribin hay tempo: “Ti dis Galiza é ben pequeña. Eu digoche: Galiza é un mundo, é o mundo inteiro. Poderás andala en pouco tempo de Norte a Sul, e de Leste a Oeste noutro tanto. (…) Pode ela ser pequeña en extensión: en fondura, en entidade, é tan grande coma queiras e dende logo moito meirande de coma ti a ves”. <br>Prólogo de Vicente Risco a Pelerinaxes itinerario de Ourense ao San Andrés de Teixido, por Ramón Otero Pedrayo. Publicación Nós. A Coruña, 1929, volumen 28. Crónica dunha viaxe que fixeron xuntos Risco, Otero e “Bern-Cho-Sey” ao San Andrés.

1934: Mitteleuropa: lembranza dunha visita a Nefertiti

Os carneiros e leós solares, os babuinos mercurianos e tódalas outras cousas están moi ben; mais eiquí, aos alemáns o que lles importa e o maravilloso busto policromado da raiña Nefertiti, muller de Amenophis IV. Endejamais consigueu a tan cacarexada, loubada e ergueita deica as nubes arte grega, realizar unha testa humán coma a da raiña Nefertiti. Somentes véndoa, podese enxerguer a suma finura, a delicadísima beleza, a chea vida, a poderosa espiritualidade, a pureza, a verdade, o idealismo de tal figura.
MITTELEUROPA, Notas dunha viaxe. Imprnta Nós. A Coruña 1934)

1945: A historia da muller que virou en lobo

Una noche, por el castañar, se hallaba un mozo al cuidado de un sequeiro de castañas, sentado junto al gran fuego, con la puerta cerrada, cuando, por una rendija de la puerta, vio asomar la pata de un lobo, de un tamaño muy superior al ordinario. Aquella pata forcejeaba y la puerta tendía a ceder; el mozo, desarmado, no encontró otro recurso que encaramarse al cañizo en que se echan las castañas para secar, por encima del fuego y esconderse allí. Al fin la puerta cedió y entró un inmenso lobo como jamás el mozo había visto otro. El lobo cerró la puerta de nuevo, se acercó a la lumbre y se desprendió de su piel… Quedó una hermosa muchacha, en camisa, que era pasmo de ver.
EL LOBISHOME, artículo publicado na Revista d Dialectología y Tradiciones Populares, Madrid 1945)

1947: O diabo secuestra a terra, según Satanás historia do Diabo

E curoso que Caim, o fratricida, tenha sido o fundador da primeira cidade. Desde entâo, muitas vezes, a fundacao de um cidade anda ligada a um crime, inclusivamente um fratricido, como aconteceu com a cidade de Rómulo. A mais famosa cidade do mundo tem também un fratricidio no começo da sua história. Roma subsiste sobre a sangue de Remo derramado por seu irmâo, e é isto, possivelmente, que a faz “Eterna”. O fratricidio é  crime exigido pelo Diabo para permitir que a cidade subsista.

(Satanas, Historia de Diabo. Versión portuguesa de Porto Editoria, 1958. Publicouse en Madrid no año 1947 co titulode SATANAS, BIOGRAFIA DEL DIABLO e imprentouse unha segunda edición en Barcelona en 1956)

1950: A nai e as duas hirmans maldicen á Gamalandalfa no velatorio do mancebo

¡Adios hijo querido, que te comió la sangre esta meiga chuchona, esta loba, esta mal casada, que se ha de condenar en el infierno: loba, loba, que me lo dejó seco como una sardina asada, que no me le dejó una gota de sangr en su cuerpo! (…) ¡Adios hermano querido, alegría de la casa, carabel encarnado, que quedaste blanco como las ánimas del otro mundo, seco como el pescado!

(GAMALANDALFA, novela en cuarenta e catro cadros, escrita arredor do ano 50 e editada por Akal dentro da colección Arealonga no ano 1981)

1953: A historia do bispo Baldonio, en La Puerta de Paja.

Sentado a la lumbre, el obispo Baldonio, excomulgado por tres papas seguidos, se limpiaba los dientes con una punta de cuerno de ciervo. Lo había capturado vivo en una cacería y lo había arrojado a los canónigos que tenía presos en el sótano para que lo devorasen. Los cuernos, le habían sido presentados después por un familiar en una bandeja repujada. Baldonio se los probó apoyándolos en las sienes por la raíz, pesando en su barragana favorita y preguntó al bufón cómo le sentaban.

(LA PUERTA DE PAJA, novela finalista do premio Planeta, Barcelona 1953)

1962: As festas do antroido en Galicia: Os Peliqueiros

O Cigarrón non fala; caminña a brincos, chouta e baila, facendo soar as chocas e bate nos que encontra co mallo ou ca vexiga; si se axuntan dous en parexa, collen en hombros a un home calquera e lévano a taberna e o home está obrigado a convidalos; preséntanse nas casas pedindo convite ou cartos. O cigarrón é sagrado, ninguén lle pode tocar; pódeselle berrar el aldraxalo, chamándolle as mil e quinientas, mais anque o coñezan, ninguñen pode pronunciar o seu nome; aquil en quen bate nono pode tomar a mal. O cigarrón non se pode enfadar nin levar a mal os aldraxes.
(Festas do ano: O ENTROIDO. En etnografía: cultura espiritual, HISTORIA DE GALIZA dirixida por Ramón Otero Pedrayo, Buenos Aires, 1962)